వంశీ మెచ్చిన కథలు, వ్యాఖ్యానంతో - యానాదుల దిబ్బ

[k3vv3]

పిల్లలంతా కలిసి ఇరవైకి పైగా ఎలుకల్ని పట్టారు. వాటిని గుడిసె ముందు వరిగడ్డి, కొబ్బరి జీబుల్తో బాగా కాల్చారు. అరడజను మంది దాకా ఉన్నారు. పిల్లలు. అంతా పదేళ్ళలోపే! వీరబాహుతో కలుపుకుని ఒక్కొక్కళ్ళకి మూడేసి ఎలకలొస్తాయని లెక్కేసి చెప్పాడు వాళ్ళల్లో కొంచెం సన్నగా పొడుగ్గా వున్న పిల్లోడు. బాగా కాలిన ఎలుకల్ని ఆరనిచ్చి పిన్నీసుతో వాటి పొట్టలు చీల్చి, పేగులు బయటికి తీసి, దూరంగా వాడేవాడు పెద్ద పిల్లోడు. పడమటి గాలి వీస్తోంది. బాగా కొవ్వు పట్టి నూనె కారుతున్నాయి ఎలుకలు. "మినుములు, పెసలు మెక్కి బాగా బలిసినయి కదాన్నా" అంటుంది అందరిలోకి చిన్నగా వున్న చింపిరి జుత్తు పిల్ల. మామిడిచెట్టు కింద కూర్చుని ఎలుకల్ని ముక్కలుగా కోసి వాటా లేసుకుంటున్నారు. వాళ్ళంతా.

గుడిసె ముందు పిల్లలు ఆర్పిన మంటల్లో పొగరాసాగింది. దానికి పడమటి గాలి తోడై పొగ పెరిగి నిప్పు రాజుకుంది. గాలికి నిప్పు కణికొకటి ఎగిరి గుడిసె ముందున్న ఎండిన సొరపాదు మీద పడింది. అది అంటుకుని గుడిసె చూరు ముట్టుకుని చురచుర కప్పు దాకా పాకింది. గాలికి ఒక్కసారిగా మంటలు ఎగిసిపడ్డాయి. అది చూసిన పిల్లలు కాల్చిన ఎలకల్ని వదిలేసి గుడిసె దగ్గర గోలగోలగా ఏడుస్తున్నారు. కనుచూపు మేరలో ఒక్కమనిషి కనబడ్డం లేదు. యానాది పుల్లన్న కడగూటి కూతరు పెళ్ళికోసం తెచ్చిన గుడ్డలు, సరుకులు గుడిసెలోనే వున్నాయి.

"అన్నా! మన తెల్లపిల్లి దాని పిల్లలు గుడిసెలోనే వున్నాయంటూ" ఏడుపు లంకించుకుంది చింపిరి జుత్తు చిన్నపిల్ల.

గుడిసెలోనికెళ్ళడానికి ఎవ్వరికీ ధైర్యం లేదు. ఆ వేడికి గుడిసె దగ్గరికే పోలేకపోతున్నారు. పిల్లి పిల్లల్ని వదిలి బయటికి రావడం లేదు. అందరిలో పెద్ద పిల్లోడు... పిల్లి సంగతి నల్లకుక్కకి సైగ చేసి చెప్పాడు.

నల్లకుక్క గుడిసెలోనికెళ్ళింది. తెల్లపిల్లిని నోట కరుచుకుని బయటికి తెచ్చింది. పిల్లి మియం... మియం అనకుండా అట్టాగే పడివుంది. చచ్చిపోయిందేమోననుకుని కదిలిస్తే కొంచెం కదిలింది. 'అమ్మయ్య బతికే వుందన్న' అంటూ ఏడుపు ఆపేసింది చిన్నపిల్ల. మళ్లీ గుడిసెలోకెళ్ళింది నల్లకుక్క ఒక పిల్లి కూనని కరుచుకుని తెచ్చింది. అదింకా కళ్ళు తెరవలేదు. 'మి... మి...' అంటూ అటు, ఇటూ కదుల్తూంది. దాన్ని అమ్మ దగ్గరకు చేర్చింది చిన్న పిల్ల. మిగిలిన పిల్లలకోసం గుడిసెలోకెళ్ళింది. నల్లకుక్క... మంటలు బాగా పెరిగి గుడిసె కూలిపోయింది. అప్పటికే పక్కనున్న గుడిసెలకు పాకాయి మంటలు. మిగిలిన గుడిసెలతో పాటు మామిడిచెట్టు, కొబ్బరి చెట్లు కాలిపోయినయి. గుడిసెలోని కెళ్ళిన నల్లకుక్క బయటికి రాలేదు.

***

యానాది పుల్లన్న సలగాల దుర్గయ్య కూరేటి పాలెంలో అన్నాలు తిని బయలుదేరేసరికి దీపాలు పెట్టారు. అట్నుంచి అటే పాలెం డొంక పట్టుకుని పెద్దారం వెళ్ళారు. ముందుగా పెద్ద ముఠా వాళ్లు రాంమందిరం ముందువేసిన తాటాకు పందిర కింద తిన్నారు. ఆ తర్వాత చిన్న ముఠా దగ్గరకు చేరారు. అక్కడా తిందామనుకున్నారు. కానీ కడుపులో పెసరగింజ పట్టేంత ఖాళీ కూడా లేదు. అక్కడ లడ్లు, బూరెలు, పులిహోర పైపంచలో మూటగట్టుకుని బ్రహ్మం గారి నాటకం చూసి ఇళ్ళకు చేరేసరికి మలికోడి కూసింది.

***

దుర్గయ్య నిద్రలేచేసరికి "నిన్న మాపిటేల యానాదుల దిబ్బ మీదున్న గుడిసెలన్నీ కాలిపోయినయి. రాతిరి చెబుదామంటే నువ్వొచ్చేలోపలే నిద్దురపోయానంటూ" చెప్పింది దుర్గయ్య భార్య సుబ్బమ్మ.

"ఊరోళ్ళంతా వెళ్లారు పలకరించడానికంటున్న" ఆమె మాట పూర్తికాకముందే పరుగులాంటి నడకతో చేలకడ్డాలపడి యానాదులదిబ్బ చేరాడు దుర్గయ్య.

ఊరు ఊరంతా అక్కడే ఉంది. అంతా పుల్లన్న దగ్గర జేరి ధైర్యం చెబుతున్నారు. తోకల ఎంకటేసు, పర్రె బసవయ్య, పంచుమర్తి వెంకటేశ్వర్లు, ఎరికిల వీర్లంకయ్య, గౌండ్ల వీరస్వామి. అక్కడంతా కాలిపోయిన సొరకాయల బుర్రలు, కొబ్బరికాయలు మామిడిచెట్టు బొగ్గయిపోయింది. కొంతమంది కాలిన సామానంతా ఒకచోట గుట్టగా వేస్తున్నారు.

దిగులుగా కూర్చున్న యానాది పుల్లన్న చుట్టూ కొడుకులు, కోడళ్ళు, మనవలు, మనవరాళ్ళు, పెళ్ళికోసం అద్దేపల్లి నుంచొచ్చిన చుట్టాలు, వియ్యంకుడు, వియ్యపురాలు, అల్లుడు చేరారు. చూడ్డానికి వచ్చిన కొంతమంది పలకరించి వెళ్ళిపోతున్నారు.

ఇంకా మంచి గుడిసెలేసుకోచ్చని ధైర్యం చెబుతున్నారు. కొంతమంది. పుల్లన్న ఏమీ మాట్లాడకుండా దీనంగా కూర్చున్నాడు.

"ఏమేమి కాలిపోయినయి యానాది పుల్లన్న" అంటూ అత్తలూరి గోపాలరావుగారి పెద్ద గుమస్తా బాయిగాడు చిన్నయ్య అడిగాడు. "నిట్టాటి గుడిసెలేసుకోవడానికి దొరగార్నడిగి తాటాకులు కొట్టుకొందువులే" అని ధైర్యం చెప్పాడు. మాట్లాడలేదు పుల్లన్న.

"ఇంకేమన్నా కాలినయా పుల్లన్నా? అంటూ పర్రె బసవయ్య అడిగాడు. కదలకుండా అట్టాగే కూర్చున్నాడు.

అప్పుడే అక్కడికొచ్చిన సలగాల దుర్గయ్యను వాటేసుకుని కొంచెం సేపు ఏడ్చాడు పుల్లన్న. అంత పెద్ద మనిషి ఏడుస్తుంటే అక్కడున్న అందరి కళ్ళల్లో నీళ్ళు తిరిగినయి. ఆయన కూతుళ్ళు, కోడళ్ళు, మనవళ్ళు, మనవరాళ్ళు - శోకాలు పెట్టి ఏడ్చారు.

కొంచెం నెమ్మగిల్లినాక... "పిల్లగాల్లకేం కాలేదు గందా? ఏమేం కాలినయి మామా!" అంటూ అడిగాడు సలగాల దుర్గయ్య. లేచి కాలిబొగ్గయిన మామిడిచెట్టు కానిచ్చిన బానకర్ర తీసుకుని తలపాగా చుట్టుకున్నాడు. యానాది పుల్లన్న. కర్రని అటూ ఇటూ తిప్పుతున్నాడు. కుడిచేతిలోంచి ఎడమచేతిలోకి, ఎడమచేతిలోంచి కుడిచేతిలోకి.

మళ్లీ మెల్లగా అడిగాడు దుర్గయ్య పక్కనున్న వియ్యంకుడు యానాది ఎంకట సోమన్నని. "ఏమేమి కాలిపోయాయి యానాదెంకటి సోమన్న" అని - ఎత్తుకున్నాడు పుల్లన్న కర్ర తిప్పుతూ.

"ఏమేమి కాలిపోయే
యానాదెంకటి సోమన్నా!! యానాది పుల్లన్నా!
తిర్రికాలే! మొర్రి కాలే!!
తిరిగిమోత సట్టికాలే
కూతురికి దాచుకున్న కొత్తకోక కాలిపోయే!
అల్లుడికి దాచుకున్న గళ్ళలుంగీ కాలిపోయే
కోడలికి దాచుకున్న కుంకుంబరిణి కాలిపోయే
ఇంకేమి కాలిపోయే యానాదెంకటి సోమన్న! యానాది పుల్లన్నా!!
వియ్యపురాళ్ళకు దాచుకున్న ఈరుప్పని కాలిపోయే
చుట్టాలకు దాచుకున్న చుట్టపీకెలు కాలిపోయే
గజాశూలాల్లాంటి గసికర్రలు కాలిపోయే
మనవడిలా పెంచుకున్న మామిడిచెట్టు కాలిపోయే
కూతురులా చూసుకున్న కుంకుడుచెట్టు కాలిపోయే
పేనానికి పేనమైనా నా పేనానికి పేనమైనా నా వీరబాహు కాలిపోయే!!
ఇంకేమి కాలిపోయే యానాదెంకటి సోమన్న... యానాది పుల్లన్నా"

అంటూ పుల్లన్న, ఎంకటసామి కలిసి ఆడి పాడుతుంటే జనాలకి దుఃఖం ఆగలేదు. మిగిలిన యానాదులంతా కల్లుతాగి వారితో కలిసి ఆరోజల్లా వీరంగం వేస్తూనే వున్నారు. ఆ రోజుకే పిల్ల పెళ్ళయి పోయినట్టుగా తేల్చుకున్నట్టున్నారు. అమ్మాయి, అబ్బాయి కలిసి వీరంగం వేశారు. వారితో పాటు మనవళ్ళు, మనవరాళ్ళు, కొడుకులు, కోడళ్ళు కలిశారు. పలకరించడానికి వచ్చిన వాళ్ళంతా వెళ్ళిపోయారు.

ఆ రాత్రంతా యానాదులు పాడుతున్న పాటలు, డమరుక మోతలు వినపడుతూనే ఉన్నాయి. ఆ తర్వాత యానాది పుల్లన్న మాచెర్ల చెరువుకట్ట మీదున్న పెద్దకొడుకు సంజీవి దగ్గర ఇంకో గుడిసె వేసుకున్నాడు. ఆ ఏడాది దసరా పండక్కి సంజీవి కల్తీ సారా తాగి చచ్చిపోతే... ఆయన పని పుల్లన్న చాలాకాలం చేశాడు.

***

యానాదుల దిబ్బ మీద మళ్లీ ఏ యానాది గుడిసె వేయలేదు. ఎప్పుడన్నా యానాదుల దిబ్బ మీదుగా వెళ్తుంటే గీ... అని గాలి రోద పెట్టేది. "ఇంకేమి కాలిపోయే యానాది ఎంకటిసోమన్నా! యానాది పుల్లన్న అన్నట్టుండేది ఆ రోద!

***