గ్రీకు పురాణ గాథలు

[WriterX]

హెరాక్లీస్ కథ


గ్రీసు పురాణ గాథలలోని హెరాక్లీస్ (Heracles) అనే మహా యోధుడే రోమనుల హెర్క్యులిస్‌గా రూపాంతరం చెందేడు. హెర్క్యులిస్ (Hercules) అనే పేరు ప్రపంచవ్యాప్తంగా పరిచితం అయిన పేరు. ఆ మాటకి వస్తే గ్రీసు యోధులలో ఒక్క హెరాక్లీస్ శిల్పమే – శిథిలావస్థలో – భారతదేశంలో, మధుర దగ్గర దొరికింది. ఇది ఇప్పుడు కొల్‌కతా లోని పురావస్తు ప్రదర్శనశాలలో ఉందిట!

హిందూ పురాణాలలో భీముడితో తులతూగగల బలశాలులు మరో అయిదుగురు ఉన్నారు: బకాసురుడు, హిడింబాసురుడు, జరాసంధుడు, కీచకుడు, దుర్యోధనుడు. కానీ గ్రీకు పురాణాలలోను, రోమను పురాణాలలోను హెరాక్లీస్ (లేదా హెర్క్యులిస్)తో ఉజ్జీ అయిన అరివీరభయంకరుడైన బలశాలి మరొకడు లేడు.

హెరాక్లీస్ దైవాంశ సంభూతుడు; సాక్షాత్తు జూస్‌కి (Zeus) ఒక మానవ వనిత ఆల్కిమెనీకి (Alcmene) పుట్టిన కొడుకు అవడం వల్ల తండ్రి నుండి కొన్ని దైవ లక్షణాలు, తల్లి నుండి కొన్ని మానవ లక్షణాలు అబ్బేయి.

ఈ ఆల్కిమెనీ ఎవరు? ఈమె ఎలక్ట్రియాన్ (Electryon) కూతురు. ఈ ఎలక్ట్రియాన్ ఎవరు? ఇతను పెర్సియస్‌కీ ఆండ్రోమెడాకి పుట్టిన కొడుకు. పెర్సియస్ ఎవరు? జూస్‌కీ డనాఎకి (Danaë) పుట్టిన కొడుకు. అనగా, జూస్ కొడుకు పెర్సియస్, అతని కొడుకు ఎలక్ట్రియాన్ కాబట్టి వరసకి జూస్‌కి ఆల్కిమెనీ మునిమనవరాలు అవుతుంది.
హెసియోడ్ చెప్పిన కథనం ప్రకారం ఆల్కిమెనీ అంతటి అందమైన మానవ వనిత మరొకతె లేదు. సన్నటి నడుము, సంపెంగ ముక్కు, నల్లటి కళ్ళతో ఆమె అందం ఆఫ్రొడీటీ అందాన్ని తలదన్నేలా ఉండేదని హెసియోడ్ వర్ణిస్తాడు.

ఒకనాడు ఆల్కిమెనీ తన స్నేహితుడు, ప్రియుడు, అయిన ఏంఫిట్రియాన్‌తో (Amphitryon) కలసి యుద్ధరంగంలోని విడిదికి వెళుతుంది. ఏంఫిట్రియాన్ రణరంగంలో ఉన్న సమయంలో ఏంఫిట్రియాన్ వేషంలో జూస్ ఆల్కిమెనీ మందిరంలోకి ప్రవేశించి, తన మునిమనవరాలితో రమిస్తూ మూడు రాత్రులు గడపడం వల్ల హెరాక్లీస్‌తో ఆమె గర్భవతి అవుతుంది! నాలుగవ రోజు రణరంగం నుండి ఏంఫిట్రియాన్ రాకతో జరిగిన మోసం ఆల్కిమెనీకి అవగతం అవుతుంది. రణరంగం నుండి తిరిగి వచ్చిన ఏంఫిట్రియాన్ భార్యతో రమించడం వల్ల ఆల్కిమెనీ గర్భంలో ఇఫిక్లెస్ (Iphicles) పిండం పెరగడం మొదలవుతుంది. ఇలా ఇద్దరు పురుషులకి చెందిన బిడ్డలు ఒకేసారి తల్లి కడుపులో పెరగడం సాధారణంగా జరగదు కానీ అసంభవం కాదు. (దీనినే ఇంగ్లీషులో heteropaternal superfecundation అంటారు.) కనుక ఏంఫిట్రియాన్‌కి ఇఫిక్లెస్ సొంత కొడుకు, హెరాక్లీస్ సవతి కొడుకు అవుతారు.

జూస్ పట్టమహిషి హేరాకి జూస్ ఒక మానవ వనితతో నడుపుతున్న వ్యవహారం నచ్చలేదు. ఆల్కిమెనీ గర్భంలో పెరుగుతున్న హెరాక్లీస్ మీద ద్వేషం పెంచుకుంది. ఇలా రగులుతున్న ద్వేషం తన కడుపులోనే దాచుకుని అవకాశం కోసం ఎదురుచూడసాగింది. హోమర్ ఇలియడ్‌లో చెప్పిన కథనం ప్రకారం ఆల్కిమెనీ మరునాడు ప్రసవిస్తుందనగా జూస్ – హేరా ప్రోద్బలంతో – ఒక సంచలనాత్మకమైన ప్రకటన చేసేడు. ఏమని? మరునాడు పుట్టబోయే బాలుడే దేవలోకానికి అధిపతి అవుతాడని! హేరా హుటాహుటి ఒలింపస్ పర్వతం నుండి దిగివచ్చి పెర్సియస్ పెద్ద కోడలు నెలలు నిండకుండానే ప్రసవించేటట్లు చేసింది. అదే ఊపులో నెలలు నిండిన ఆల్కిమెనీ మరునాడు ప్రసవించకుండా మంత్రశక్తితో ఆపుచేసింది. ఈ కుతంత్రం వల్ల హెరాక్లీస్‌కి చెందవలసిన రాజ్యం పెర్సియస్ పెద్ద మనుమడు, నెలతక్కువవాడు అయిన యురీస్టియస్‌కి (Eurystheus) దక్కింది.

హేరా వేసిన ఎత్తుకి పైయెత్తు అన్నట్లు ఒకనాడు ఎథీనా ఆకలితో ఉన్న చిరుతప్రాయపు హెరాక్లీస్‌ని తీసుకెళ్లి అనాథ బాలుడని చెప్పి హేరా అక్కున చేర్చింది. హేరా తన చన్నులని కుడవడానికి అందించింది. పాలు తాగుతున్న హెరాక్లీస్ ఆ చనుమొనలని కొరికేడు. హేరా రొమ్ముల నుండి ప్రవహించిన పాలే ఆకాశంలో మనకి కనిపిస్తున్న పాలపుంత! అంతేకాదు, దైవాంశ ఉన్న హేరా పాలు తాగడం వల్ల హెరాక్లీస్ బలం ఇనుమడించింది, రవంత దైవాంశ కూడా ప్రాప్తించింది.
ఈ సంఘటనతో హేరాకి హెరాక్లీస్ మీద ద్వేషం కూడా ఇనుమడించింది. ఒకనాడు చంటిబిడ్డ ఉయ్యాలలో పడుక్కుని ఉండగా వాడిని చంపడానికి రెండు పాములని పంపించింది. ఆ పాముల్ని చంటివాడు చేతులతో నలిపి చంపేశాడు.

ఇంతటితో హెరాక్లీస్ ఇడుములు అంతం కాలేదు. హేరా పగకి పట్టపగ్గాలు లేకుండాపోయాయి. హేరా పెడుతున్న బాధలు భరించలేక హెరాక్లీస్ తన భార్యని పిల్లలని చంపేస్తాడు. తరువాత పశ్చాతాపంతో కుంగిపోతాడు. చేసిన పాపానికి ప్రాయశ్చిత్తంగా యురీస్టియస్ కొలువులో ఉండి అతను ఆదేశించిన పనులు చెయ్యడానికి ఒప్పుకుంటాడు. వీటినే హెరాక్లీస్ చేసిన పన్నెండు సాహస కృత్యాలు అంటారు. నిజానికి ఈ పన్నెండింటిని మించి మరెన్నో సాహసాలు చేసేడు. ఈ పన్నెండింటిలో కొన్ని మాత్రమే ఈ దిగువ చెబుతాను.





కత్తులకూ, బరిసెలకూ, బాణాలకూ లొంగని ఒక భయంకరమైన సింహం ఆ ప్రాంతాలని బాధిస్తుంది. దానిని చంపాలి. హెరాక్లీస్ దాని పీకని చేతులతో నలిపి చంపేసి, దాని చర్మాన్ని ఒలిచి అంగవస్త్రంగా ధరించి, దాని శరీరాన్ని గిరగిరా తిప్పి ఆకాశంలోకి విసిరేసేడు. అదే ఇప్పుడు మనకి ఆకాశంలో కనిపించే సింహ రాశి(Leo). హెరాక్లీస్ విగ్రహాలలో ఈ సింహపు తోలు తరచు కనిపిస్తూ ఉంటుంది.

ఆ ప్రాంతాలలో తొమ్మిది తలకాయల మహాసర్పం ఒకటి ఉండేది. ఈ పాముని సాక్షాత్తూ హేరా పెంచి పెద్దచేసింది; హెరాక్లీస్ మీద కసి తీర్చుకునే నిమిత్తం! ఆ పాము తల ఒకటి నరికితే మరొకటి పుట్టుకొస్తూ ఉండేది. దానిని చంపాలి. హెరాక్లీస్ దాని తొమ్మిది తలలూ ఒకే వేటులో నరికేసి, తిరిగి తల మొలవకుండా కాలుతున్న శలాకతో వాతలు పెట్టి, చంపేసేడు. అదే ఇప్పుడు ఆకాశంలో అజగరం (Hydra) అనే నక్షత్ర రాశిగా మనకి కనిపిస్తుంది.





హెరాక్లీస్ సాధించిన ఘనవిజయాలు చూసి యురీస్టియస్, హేరా సహించలేకపోయారు. ఈమారు ఒక మృగాన్ని చంపడానికి బదులు ప్రాణాలతో పట్టి తెమ్మని ఆదేశించారు. అది డయానా దేవతకి చెందిన లేడి. అతి వేగంగా పరిగెత్తగల, బంగారు కొమ్ములు ఉన్న లేడి. ఆ లేడిని గాయపరచకుండా పట్టుకుని, తెచ్చి, రాజుకి ఇవ్వాలి. హెరాక్లీస్ ఒక ఏడాదిపాటు ఆ లేడిని వెంటాడి చిట్టచివరికి పట్టుకున్నాడు. యురీస్టియస్ ఏమనుకున్నాడంటే అడవిలో తిరుగాడే లేడిని బంధిస్తే వనదేవత ఆర్టెమిస్‌కి కోపం వస్తుంది. అప్పుడు ‘కాగల కార్యాన్ని ఆర్టెమిస్ తీరుస్తుంది’ అనుకున్నాడు. కానీ లేడిని పట్టుకుని వస్తూవుంటే ఆర్టెమిస్, ఆమె కవల సోదరుడు అపాలో హెరాక్లీస్‌కి ఎదురయ్యారు. వారికి తన కథ చెప్పి లేడిని పట్టుకున్నందుకు క్షమాభిక్ష వేడుకున్నాడు. ఏ కళనుందో ఆర్టెమిస్ సరే అంది. హెరాక్లీస్ బతికిపోయాడు!

ఆర్కేడియాలో పంట భూములని నాశనం చేస్తున్న అడవిపందిని ప్రాణాలతో పట్టుకోవాలి. ఖైరాన్ సహాయంతో హెరాక్లీస్ ఆ అడవిపందిని పట్టుకుంటాడు.
వెయ్యి పశువులు ఆక్రమించి, ముప్ఫయ్ ఏళ్లుగా సంరక్షణ లేకుండా పడి ఉన్న లెజియన్ రాజుగారి పశువులసాలని శుభ్రం చెయ్యాలి. రెండు నదీప్రవాహాలని మళ్లించి, పశువులసాల గుండా ప్రవహింపజేసి, ఒక్కరోజులో ఆ సాలను శుభ్రపరుస్తాడు.

కంచు ముక్కులు, లోహపు రెక్కలతో బాటసారులను వేధించి తింటున్న రాక్షసి పక్షులని చంపాలి. ఎథీనా సహాయంతో వీటిని ఎదుర్కొని పారదోలుతాడు. అవి చెల్లాచెదరు అయిన తరువాత వాటిలో కొన్నింటిని చంపి కొన్నింటిని తరిమికొడతాడు. అలా పారిపోయిన పక్షులే మరల అర్గోనాటులని ఎదుర్కోడానికి జేసన్-అర్గోనాట్‌ల కథలో వస్తాయి.
ముక్కులోంచి మంటలు చిమ్ముతూ, బుసలుకొడుతూ, క్రీట్ ద్విపాన్ని ధ్వంసం చేస్తున్న పోసైడన్ దేవుడి ఆంబోతులని అదుపులో పెట్టాలి.
ఇలా మొత్తం పన్నెండు సాహసకృత్యాలు చేసేడు. అంటారు కానీ నిజానికి మరెన్నో సాహసాలు చేసేడు.





సొఫోక్లిస్ చెప్పిన కథనం ప్రకారం రకరకాల జంతువుల రూపాలలోకి, పక్షుల రూపాలలోకి మారిపోగలిగే అకెలూస్ (Achelous) అనే జలదేవుడుతో యుద్ధంచేసి డియనీరా (Deianira) అనే అందగత్తెని పెళ్లి చేసుకున్నాడు. చివరికి పరోక్షంగా ఆమె వల్లనే అతనికి చావు మూడింది. అదెలా అంటే వీరిరువురు ఒక పడవలో ఒక నదిని దాటుతూ ఉండగా నెసస్ (Nessus) అనే పేరు గల ఒక నరతురంగం (centaur) డియనీరాని ఎత్తుకుపోయింది. హెరాక్లీస్ దానిని వెంబడించి చంపుతాడు. అది ప్రాణాలు విడచిపెడుతూ డియనీరాకి తన రక్తాన్ని కొద్దిగా బహుమానంగా ఇస్తుంది. ఇచ్చి, ‘నీ భర్త నిన్ను గాక మరొకరిని చేరదీస్తున్నాడని అనుమానం వస్తే అతను కట్టి విడిచిన బట్టని ఈ రక్తంలో ముంచినట్లయితే నీ భర్త నీవాడవుతాడు’ అని చెబుతుంది.

ఒకసారి హెరాక్లీస్ ఒక బానిసపిల్ల ప్రేమలో పడతాడు. డియనీరాకి ఆ విషయం తెలిసింది. అప్పుడు తన భర్త కట్టి విడిచిన బట్టలని ఆ నరతురంగం ఇచ్చిన రక్తంలో ముంచింది. నిజానికి ఆ రక్తం ప్రమాదకరమైన విషం. ఆ విషం హెరాక్లీస్‌ని చంపింది. అప్పుడు జూస్ మెరుపులు పిడుగులతో కూడిన తన వజ్రాయుధాన్ని హెరాక్లీస్ శరీరం మీదకి విసురుతాడు. హెరాక్లీస్ ఆత్మ ఒలింపస్ పర్వతం మీద ఉన్న ఇతర దేవగణాలని చేరుకుంది. హెరాక్లీస్ భౌతిక శరీరం మీద మంటలు లేచాయి. ఆ మంటలు ఎగసి స్వర్గందాకా వెళ్ళేయి. ఆకాశం ఎర్రబడింది. హెరాక్లీస్ నక్షత్ర లోకంలో చిరస్థాయిగా నిలచిపోయేడు.

చీకటిరాత్రి తలెత్తి ఆకాశం వైపు చూస్తే హెర్క్యులిస్ నక్షత్ర మండలాన్ని గుర్తించడం అంత తేలిక కాదు. ఎందుకంటే ఆ రాశిలో పేరెన్నికగన్న నక్షత్రాలు ఏవీ లేవు. ఈ రాశి బూటెస్ (భూతేశ), లైరా (వీణ) మండలాలకు మధ్యస్థంగా, అఫియాకస్‌కి తల తగులుతోందా అన్నట్లు తలకిందులుగా కనిపిస్తుంది.

హెర్క్యులిస్ నక్షత్ర మండలాన్ని జాగ్రత్తగా చూస్తే ఒక తెల్లని మచ్చ కనిపిస్తుంది. దీనిని దుర్భిణిలో చూస్తే ఇది ఒక నక్షత్రాల గుత్తి (star cluster) అని తేలింది. దీనిని వేదకాలపు భారతీయులు గుర్తించి ఋగ్వేదం 1-154-5వ మంత్రంలో, విష్ణోః పదే పరమే మధ్య ఉత్సః అన్నారు. అంటే, విష్ణుపద మండలంలో గొప్ప తేనెపట్టు వంటి చక్కని దృశ్యం అని అర్థం!

హెరాక్లీస్ గ్రీకు యోధులందరిలోకి ఎక్కువ కీర్తిప్రతిష్ఠలు గడించేడు. ప్రపంచవ్యాప్తంగా ఇతనికి ఉన్నన్ని విగ్రహాలు మరే గ్రీకు యోధునికి లేవేమో! ఇతని విగ్రహాలన్నిటిలోను గడ్డం లేని ముఖం, కండలు తిరిగిన శరీరం, చేతిలో విల్లమ్ములకు బదులు దుడ్డుకర్ర ఉండడం, సింహపు చర్మం వీపు మీద వెళ్ళాడుతూ ఉంటే సింహపు పంజాలు మెడ కింద ముడేసినట్లు ఉండడం సర్వసాధారణం. హెరాక్లీస్ చేసిన వీరవిహారాలలో భారతదేశపు పొలిమేరలలోకి కూడా వచ్చేడని ఒక నమ్మకం ఉంది. ఆ నమ్మకానికి ఋజువుగా మధురలో దొరికిన తల లేని హెరాక్లీస్ విగ్రహం ఒకటి కొల్‌కతాలోని ఒక సంగ్రహాలయంలో ఉంది!